Kimya Sözlüğü

KİMYASAL TERİMLERİN TİCARİ VEYA ANNONİM İSİMLERİ

Ön söz: Üniversitede okurken bize kimyasal maddelerin teknik isimleriyle formüllerini öğrettiler. Çalışma hayatına başladığımda baktım teknik isimler kullanılmıyor. Halk arasındaki yaygın isimleri ve ticari isimleri kullanılıyor. Örneğin: Hidroklorik aside: Tuz ruhu; Sodyum klorüre: Kaya tuzu vs. Araştırdım: Amerikan McGrav Hill Book Company firmasının yayınladığı ‘Mühendislik Formülleri’ el kitabının kimya mühendisliği bölümünde bir iki küçük sayfada bu konuya değinilmiş. Sadece en çok kullanılan bazı kimyasal maddeler listelenmişti. Ben iş hayatım boyunca araştırdığım birçok kaynaktan, insanların antik çağlardan başlayarak kimyasal maddelere verdikleri isimler. Bunların bu gün bile kullanılır olmaları; (örneğin: Bandırma çevresinde çıkarılan Bandırmaya da ismini veren bor mineralinin antik çağdan gelen isminin ‘Pandermit’ olması ve bu gün bile aynı ismin kullanılıyor olması) beni bu açığı kapatmak içi aşağıdaki sözlüğü yazmaya itti. Bu sözlük elbette bütün kimyasal maddeleri içermiyor. Birçok kimyasal madde piyasada teknik ismiyle bulunmaktadır. Bu sözlük sadece piyasada teknik ismi dışında farklı isimle hitap edilen maddeleri içeriyor. Değişik mineral filizleri, değerli taşlar, saf veya bileşik halindeki maddeleri bulabileceksiniz. Karışıklığa meydan vermemek için her maddenin anonim isminin yanına teknik ismini ve kimyasal formülünü koydum. Alaşımları metal oranlarıyla verdim. En çok bilinen bazı iyonları değerlikleriyle birlikte gösterdim. Ayrıca kimyada kullanılan bazı teknik terimlerin açıklanmalarını da bulacaksınız. Uzun bir çabanın ürünüdür. Umarım işinize yarar.

Ağartma tozu: Kalsiyum hipoklorit “Ca(ClO)2;3H2O
Ağır spat: Baryum sülfat “BaSO4”
Afinite (aktivite): Kimyasal yatkınlık.
Akü asidi: % 33.33 (29 Be’) Sülfirik asit “H2SO4”
Akik: Kırmızı renkli değerli taş. Kalsiyum kuarsı”CaSiO2”
Alkol (Aqua ardens): Ateş suyu, Aqua vini: Şarap suyu, Aqua vita: Yaşam suyu,
El iksir (Ölümsüzlük suyu): Etil alkol “C2H5OH”
Albit: Sodyum alüminyum silikat “NaAlSi3O8”
Altın boyası (sarı zırnık): Arsenik sülfür “As2S3”
Alçı taşı (Jips): Kalsiyum sulfat “CaSO4;2H2O”
Amalgam (malgama): Cıva alaşımı
Ampirik: Deneysel
Anilın “C6H5-NH2”
Amesist (Rubin, safir): Alüminyum trioksid “Al2O3”
Amonyak: Azot üç hidrür “NH3”
Amonyum iyonu”NH4+1”
Ambilygonit: Lityum alüminyum florür fosfat minerali “(LiAlF)(PO4)”
Anglesit: Kurşun sülfat “PbSO4”
Antifiriz (Don önleyici): Etilen glikol “HO-CH2-CH2-OH” (kn: 197.5C)
Antimon blüte: Antimon oksit “Sb2O3”
Antimon gümüş blendi: Gümüş sülfür antimon sülfür minerali “3Ag2SSb2S3”
Antimonit: Antimon sülfür “Sb2S3”
Antimonlu gümüş galeni: Gümüş antimon sülfür “Ag2SbS3”
Apatit: Kalsiyum fosfat kalsiyum florür veya klorür minerali “3Ca3(PO4)2 Ca(F,Cl)2
Aquamarin, Smaragad: Berilyum alüminyum silikat”Be2Al3Si6O18”,beril cinsinden değerli taş.
Argenit (Argentit) : Gümüş sülfür “Ag2S”
Argirodit: Gümüş sülfür germanyum sülfür minerali “4Ag2SGeS2”
Arsin: Arsenik hidrür “AsH2”
Arsenit iyonu: “As O3 -3”
Arsenat iyonu: “As O4 -3”
Arsenikli gümüş galeni: Gümüş arsenik sülfür “Ag3AsS3”
Asbes (Amyant): magnezyum hidroksit silisyum oksit minerali “Mg6(OH)6Si4O11;H2O”
Asetilen: Etin “H-CC-H”
Aseton: Dimetil eter “CH3-CO-CH3”
Arsenikli nikel: Nikel arsenik “NiAs, NiAs2”
Arsenik galeni: Nikel arsenik sülfür “NiAsS”
Azurit (Malahit): Bakır karbonat bakır hidroksit minerali “2CuCO3Cu(OH)2”
Arsenik nikel sülfür: Nikel arsenik sülfür “NiAsS”
Arsenkies: Demir arsenik sülfür demir arsenik demir sülfür minerali “FeAsS(FeAs2 FeS2)”
Amyant (Talk): Magnezyum hidroksit silisyum oksit minerali “Mg3(OH)2 SiO10”
Aspirin: Asetil salisilik asit “CH3OC-O-C6H4-COOH”
Amonyum iyonu: Azot dört hidrür “NH4+1”
ALTIN “Au”
Altın klorür: AuCl3 → AuCl + Cl2
Anilin “C6H5-NH2”
Alman gümüşü: %50 bakır ”Cu” + %30 çinko ”Zn” + %20 nikel ”Ni”
Alunit: Potasyum oksit alüminyum oksit kükürttrioksit minerali “K2O;Al2O3;4SO3;6H2O”
Atakamit: Bakır klorür bakır hidroksit minerali “CuCl2;3Cu(OH)2”
Arap sabunu: Yumuşak potasyum sabunu “3RCOOK”
Asem: Üç kısım altı, bir kısım gümüş alaşımı “3Au+Ag”
Alizarin: Kırmızı kök boya, kırmızı böceğinden (Alkermes) elde edilen boya
“C6H4C2O2C6H2(OH)2”
Aselbent: Styrakx (kara barut)“%75 Güherçile (KNO3) + %15 kömür (C) + %10 kükürt (S)”
Altın boyası: Sarı zırnık (Arsenik sülfür) “As2S3”
Aşı boyası: Sulugen (Kurşun oksit) “PbO4”
Aqua regis: Kral suyu (Üç hidroklorik asit + bir nitrik asit) “3 HCl + NHO3”
Bakır antimon sülfür minerali “4CuSb2S3”
Bakır arsenik sülfür: Bakır sülfür arsenik sülfür minerali “4Cu2SAs2S3”
Bataklık gazı: Metan “CH4”
Barilla (kelp): Külünden soda elde edilen deniz yosunu.
Beril: Berilyum alüminyum silikat minerali “Be2Al3(Si6O18)
Bikromat iyonu “Cr2 O7 -2”
Bikarbonat iyonu “HCO3 -1”
Bizmutglanz: Bizmut sülfür “Bi2S2”
Bizmut toker: Bizmut oksit “Bi2O3”
Boksit (korendon):Alüminyum oksit “Al2O3;2H2O”
Borakalsit: Kalsiyum borat minerali “CaB4O7;4H2O”
Borat iyonu (meta) “BO2-1”, (tetra) “B4O7-2”
Boraks (tinkal): Sodyum borat minerali “Na2B4O7;10H2O”
Borasit: Magnezyum borat, magnezyum klorür “2Mg3B8O11;MgCl2”
Boya pigmetleri (antik çağdaki):
Siyah: Proluzit (Mangan dioksit “MnO2”)
Kahverengi: Hematit (Demir trioksit “Fe2O3”), geotit (Fe2O3;H2O),
Zinober (Hidrojen sülfür “H2S”), Sülügen (Kurşun oksit “Pb3O4”)
Mavi: Azurit (Bakır karbonat, bakır hidroksit “2CuCO3;Cu(OH)2”)
Yeşil: Malahit (Bakır karbonat, bakır hidroksit “CuCO3;Cu(OH)2”)
Mor: Kovalit (Bakır sülfat “CuSO4”)
Sarı: Orpigmet (Arsenik trisülfür “As2S3”), Kornatit (Potasyum oksit, uran-
yum trioksit, vanadyum pentaoksit “K2O;2U2O3;V2O5;2H2O”)
Turuncu: Realger (Arsanik ikisülfür “As2S2”)
Beyaz: Kurşun beyazı(Kurşun karbonat, kurşun hidroksit“2PbCO3;Pb(OH)2”)
Titan dioksit “TiO2”
Yeşil ve ilaç: Verdigris (Bakır asetat, bakır oksit“Cu(CHCOO)2;CuO;6H2O”)
Blend: Çinko sülfür “ZnS”
Bornit: Bakır ferrosülfür minerali “Cu3FeS3”
Baravnit: Mangantrioksit “Mn2O3”
Brom karnalit: Potasyum brom magnezyum brom “KBrMgBr2;6H2O”
Barut: Aselbent (Styrax) “%75 güherçile (KNO3) + %15 Kömür (C) + %10 Kükürt (S)”
Buz taşı (Kryolit): Alüminyum flor sodyum flor minerali “AlF3;3NaF”
Berlin mavisi: Potasyum ferro siyanat “K4Fe(CN)6;3H2O”
Bakalit: Fenol “C6H5-OH” + formaldehit “CH2=O” in polimerizasyonundan oluşan reçineler.
Barbiturat: Barbitürik asid ve türevleri (Uyku ilacı)”C3H4N2O3”
Bronz : Tunç “%80 bakır (Cu) + %5-20 kalay (Sn) alaşımı”
Bromat iyonu: “BrO3 -1”
Benzen: Aromatik halka “C6H12”
Buna: Sentetik kauçuğun ismi(Butadiennin ilk hecesi” bu”,natriumun ilk hecesi ”na” dan türemiştir
Butan gazı: Propan “C3H8”
Brokantit: Bakır sülfat bakır hidroksit “CuSO4;3Cu(OH)2”
Bakır vitriyol: Bakır sülfat “CuSO4”
Bakır çalığı (Bakır yeşili, verdigris): Bazik bakır (II ) asetat “Cu(CH3COO)2;CuO;6H2O“
Bitum: Hayvan ve bitkilerın ayrışımından oluşan mineral.
Balsam: Benzoik ve sinamik asid esterlerini içeren ağır reçine.
Benmari (Bain Marie, Balneum Mariae): Su banyosu (Antik çağda mısırda yaşıyan bayan ya-
hudi kimyacı Mari’nın adına izafeten.
Cehennem taşı: Gümüş nitrat “AgNO3”
Cam: %73Silisyumdioksit”SiO2”,%13 kalsiyummonoksit”CaO”,%13sodyummonoksit”Na2O”
Colestın: Stransiyum sulfat “SrSO4”
Çimento: Bak ‘portland çimentosu’
Çinko blendi (sphalerit): Çinko sülfür “ZnS”
Çinko spat (Simithsonite): Çinko karbonat “ZnCO3”
Çivit (İndigo):Bitki asıllı mavi renkli küpe boyarmaddesi “C16H10N2O2”
Çamaşır suyu (Javel suyu, hipoklorit): Sodyum hipokılorit “NaOCl”
Çamaşır sodası: Bak ‘natron’
Cin beyazı: Çinko oksit “ZNO”
Calamine: Çinko oksit silisyum dioksit minerali “ZnO;SiO2;H2O”
Cehver: Madenlerdeki değerli metal içeriği, mineral
Cryolite: Sodyum alüminyum flor minerali”Na3AlF6”
Demir arsenik “FeAs2”
Demir arsenik sülfür (Arsenkies) “FeASS(FeAs2FeS2)”
Demir spat: Demir karbonat “FeCO3”
Demir şapı: Amonyum ferro sulfat “NH4Fe(SO4)2;12H2O”
Demir vitriyol: Demir sulfat “FeSO4;7H2O”
Deterjan: Dodesil benzen sulfonik asit sodyum tuzu “C12H25C6H4SO3Na”
Dinamit(jelatin): %92Nitro gliserin“CH2ONO2-CHONO2-CH2ONO2” + %7.5 Pamuk barutu
Dolamit (çift karbonat): Kalsiyum karbonat magnezyum karbonat “CaCO3;MgCO3”
Diskrasit: Gümüş antimon “Ag2Sb”
Ditiyonit: Sodyum hiposülfit “Na2S2O4;2H2O”
DDT: Trikloro kloro pentil etan “CCl-CH(C6H5-Cl)2” (Haşere ilacı)
Deteryum: Hidrojenin izotopu (Ağır hidrojen) “D”
Dağ kristali: Silisyum dioksit “Si2O2”
Diaspor: Alüminyum oksit “Al2O3;H2O”
Feldispat: Potasyum alüminyum silikat “KAlSi3O8”,”K(AlSi2O8)”
Fenakit: Berilyum silikat “Be2(SiO4)”
Fenasetin: Ateş düşürücü ilaç
Ferro: +2 değerlikli demir iyonu “Fe +2”
Ferri: + 3 değerlikli demir iyonu “Fe +3”
Filozof taşı (feylosof taşı): Simyacıların bulmaya çalıştığı fakat bulamadığı metalleri altına
çeviren madde.
Fosforit: Kalsiyum fosfat “Ca3(PO4)2”
Fosfat iyonu “PO4-3”
Fosgen “Cl2C=O” (zehirli)
Fehling çözeltisi:1) 69.3gr CuSO4’un lt’deki çözeltisi. 2)346gr NaKC4O4H 6’nın 1 1t çözeltisi
Furuktoz: Meyve şekeri “CH2OH-CO-CHOH-CHOH-CHOH-CH2OH”
Furuze: Bakır oksit “CuO”
Ejderha kanı (Dragons Blood):Stiren “C6H5-CHCH2”
Fluospat (Fluorite): Kalsiyum florür minerali “CaF2”
Eter: Dietileter “C2H5-O-C2H5”
Fenol: Karbolik asit “C6H5-OH”
Enargit: Bakır arsenik sülfür “CuAs2S4”
Franklinite: Demir çinko mangan oksit ,demir mangan trioksit “(FeZnMn)O;(FeMn)2O3”
Elektrum (Asem): %30-45 Gümüş “Ag” içeren altın “Au”
Gadolinit: Yitrium demir oksit, berilyum silikat minerali “(Y2FeO2)(Be2S2O8)”
Galenit (Galen, kurşun siyahı): Kurşun sülfür “ PbS”
Galmei: Çinko sülfat “ZnSO4”
Garnieritd: Nikel magnezyum hihrür silikat minerali “(Ni Mg)H2SiO4”
Germanit: Bakır sülfür, demir sülfür, germanyum sülfür minerali “3CuS;FeS;2GeS2”
Göz taşı (Mavi Vitriyol): Bakır sülfat “CuSO4;5H2O”
Glauber tuzu: Sodyum sülfat “Na2SO4;10H2O”
Glüsinyum: Berilyum ”Be”
Gips: Kalsiyum sülfat “CaSO4;2H2O”
Grafit: Kristal karbon “C”
Granit: İnşaat taşı “Si2O 2“( ağırlıklı)
Güldürücü gaz: Azot monoksit “N2O”
Güve tozu: Bak ‘naftalin’
Gliserin: Gliserol “C3H5(OH)3”
Gank: Madendeki değersiz metal içeren mineraller.
Geotit (İngiliz tuzu) : Demir oksit “Fe2O3;H2O” ;(kahverengi)
Güherçile (Salpeter): Potasyum nitrat “KNO3”
Hausmanit: Mangan oksit “Mn3O4”
Hava gazı:%52 H2, %32 CH4, %5 CO, %2 CO2, %5 N2, %4 olefinler içerir.
Hematit (Kan taşı): Demir oksit “Fe2O3”; (kırmızı)
Hornblendasbeti: Kalsiyum demir magnezyum hidroksi silikat “Ca2(FeMg)5(OH)2Si8O22”
Hessit: Gümüş tellür minerali “Ag2Te”
Hipo (çamaşır suyu): Sodyum hipoklörür “NaOCl”
Hipofosfat iyonu “HPO3 -1”
Hipofosfit iyonu “H2PO2 -1”
Hiposulfit iyonu “S2O4 -2”
Hidroksit iyonu “OH -1”
Haşere ilacı (DDT): Trikloro kloro pentil etan “CCl3-CH(C6H5-CL)2”
Hidrojen sülfür “H2S”
İlmenit: Demir titan oksit minerali “FeTiO3”
İnbik (alenbık):Damıtma cıhazı, Boynuzlu inbik: Retorte, Damıtma külahı:Alenbik,Damıtma
balonu: Cucurbit, Toplama kapları: Receptaculum,İnekmemesi:fıranksiyon ayırcı
İngiliz tuzu (Geotit) : Demir oksit: Fe2O3;H2O”
İndigofera: Hindistan’da yetişen doğal indigo (çivit)’in elde edildiği bitki.
İndigo: Bak ‘çivit’
İs: Amorf karbon “C”
İyodat iyonu “IO3 -1”
İzomeri: Aynı kapalı formüllü, farklı maddeler (Gümüş fulmiyat ”Ag-N=C=O”,
gümüş siyanat “Ag-O-CN”)
İzopren: Kauçuğun ham maddesi “CH2=CCH-CH=CH2”
Jipsit: Alüminyum oksit “AlO3;3H2O”
Jelatin: Kemik ve kıkırdaklardan yapılan saydam madde.
Kadmiyum blend: Kadmiyum sülfür “CdS”
Kadmiyum karbonatı “CdCO3” Kahverengi taş: Mangan dioksit “MnO2”
Kainit: Potasyum klorür, magnezyum sülfat minerali “KCl;MgSO4;3H2O”
Kalsinlenme (paslanma): Metallerin oksitlenmesi.
Kalamin taşı (Simitsonit): Çinko karbonat “ZnCO3”
Kalay nişadırı: Bak ‘mısır nişadırı’
Kalay taşı: Kalay oksit “SnO2”
Kalk: Metal oksit
Kalk suyu: Kalsiyum hidroksit “Ca(OH)2”
Kalomel: Gümüş iki klorür “Ag2Cl2”
Klorat iyonu “ClO3 -1”
Kalkopirit: Bakır demir sülfür “CuFeS2”
Kalkosin: Bakır sülfür “Cu2S”
Kaolinit: Alüminyum oksit, silisyum dioksit minerali “Al 2O3;2SiO2;2H2O”
Karnotit: Potasyum uranyum oksit, vanadyum oksit minerali “KUO3;VO4;3/2H2O”
Karborundum: Silisyum karbür “SiC”
Kan taşı (Hematit, kırmızı demir taşı): Demir oksit “Fe2O3”
Karbonat: Sodyum bikarbonat “NaHCO3”
Kassiterit: Kalay oksit “SnO2”
Karnalit: Potasyum klorür, magnezyum klorür minerali “KCl;MgCl2;6H2O”
Katran: Kömür 1200 C’de ısıtılırsa hava gazı, gaz suyu ve katran verir.
Kaya tuzu: Sodyum klorür “NaCl”
Karınca asidi: Formik asit “CHOOH”
Kauçuk: İzoprenin polimeri “….CH2-CCH3=CH-CH2-CH2-CCH3=CH….”
Kehribar: Taşıllaşmış reçine. (siyah Oltu taşı)
Kemoteri: Kimyasal sağaltı (ilaç tedavisi)
Keragirit: Gümüş klorür “AgCl”
Kerotakis(Maria fırını):Mısırlı simyacı Mari’nin geliştirdiği fırın şeklinde sublinleştirme cıhazı.
Kloroform: Triklor metan “CHCl3”
Kinin: Malarya ilacı (Kına, kına ağacı kabuklarından elde edilen alkoloid)
Kezzap (Aqua fortis: Kuvvet suyu): Nitrik asit “HNO3”
Kireç: Bak ‘Sönmemiş kireç’
Kireç taşı: Kalsiyum karbonat “CaCO3”
Kireç kaymağı: Kalsiyum hipoklorür “Ca(OCl)2;3H2O”
Karpit: Kalsiyum karbür “CaC2”
Kırmızı siyanür: Potasyum ferro siyanür “K3Fe(CN)6”
Kırmızı demir taşı: Bak ‘kan taşı’
Krisoberil: Alüminyum berilyum oksit “AL2(BeO4)”
Kobalt glans: Kalsiyum arsenik sülfür “CaAsS”
Kolemannit: Kalsiyum borat “Ca2B 6O11;5H2O”
Krom sarısı (Krokoit) :Kurşun kromat “PbCrO4”
Kromit:Demit oksit krom tırioksit “FeOCr2O3”
Krokoit: Bak ‘Krom sarısı’
Krizokola: Hidratlaşmış bakır silikat
Kıralsuyu (Aquaregis): Derişik üç kısım hidroklorik asit+bir kısım nitrik asit“3HCl + HNO3”
Kolemanit: Kalsiyum oksit, bor tırioksit minerali “2CaO;3B 2O3;5H2O”
Kolofan: Çam sakızının damıtılmasıyla elde edilen reçine
Kurşunlu antimon: Kurşun sülfür, antimon sülfür “PbS;Sb2S3”
Kumarin: Benzofuran “C 6H4-C3H2O2”
Kurşun üstübeçi: Kurşun karbonat, kurşun hidroksit “2PbCO3;Pb(OH)”
Kryolit (Buz taşı) : Alüminyum flor, sodyum flor “AlF3;3NaF”
Kuprit: Bakır oksit “CuO2”
Kurşun wolframat “PbWO4”
Kalomel: Cıva iki klorür “Hg2Cl2”
Karbojen: (Karbondioksit+oksijen) gaz karışımı “CO2+O2)”
Karbonat iyonu “CO3 -2”
Korendon (Korund): Alüminyum tırioksit “Al2O3”,Bak: safir taşı, yakut,rubin.
Kernit: Sodyum borat “Na2B4O7;4H2O”
Kristal viyole:Hegzametiltriaminotrifenılkarbenyum klorür”H 3CNPhC(Ph-NCH3)22Cl”
Kromat iyonu “CrO4 -2”
Kükürt (sülfür) “S”
Kükürtlü asit: Kükürt dioksitin sudaki çözeltisi”SO2”
Kovellit ‘mor renkli’: Bakır sülfür “CuS”
Kuvars: Silsyum dioksit kristali “SiO2”
Kaâfuru: Hindistan’da aynı isimli ağaçtan çıkarılan esans.
Kalay nişadırı (Mısır nişadırı):Amonyum klorür “NH4Cl”
Kemiatri: Kimyasal sağaltım ‘tedavi’
Lappis lazuli (Ultramarın): Lacivert taşı (mavi türkuaz)
Laktoz: Sut şekeri ‘’C12H22O11’’
Laktik asit: Süt asidi “CH3-CHOH-COOH”
Lâteks: Kavuçuk ağacından çıkarılan kauçuk yapımında kullanılan süt görünümlü sıvı.
Lastik: Kauçuğun kükürtle vulkanize edilmesi sonucu elde edilen daha sert siyah madde.
Lehim pastası: Çinko klorür “ZnCl2;3H2O”
Lehim: (Kalay + kurşun) alaşımı “Sn+Pb”
Limonit: Demir oksit “Fe2O3;H2O”
Litarj: Kurşun dioksit “PbO2”
Litopen: Baryum sülfat, çinko sülfür “BaSO4;Zns”
Lüle taşı (Talk): Doğal magnezyum silikat kristali “Mg3(OH)2;(Si4O10)”
Lepidolit: Potasyum; alüminyum, aliminyum silikat; Lityum, alüminyum silikat hidroksit veya
florür “KAl2(AlSi3O10)Li(AlSi 3O6OH,F)2”
Losit: Potasyum oksit, alüminyum oksit, silisyum dioksit “K2O;Al2O3;4SiO2”
Lokman ruhu (Eter) : Dietil eter “C2H5-O-C2H5”
Lanolin: Yapağı yağı “(C3H5)(COO)3 (CH2)7CH=CH-CH2-CH=CH (CH2)4CH33”
Maden suyu: Mineral suyu (Çözülmüş metal iyonları ve karbonik asit içeren ekşi lezzette su)
Magnesit: Mağnezyum karbonat “MğCO3”
Mandragora (Mandrake root): Adamotu kökü
Manganit: Mangan trioksit “Mn2O3;H2O”
Manganat iyonu “MnO4 -2”
Manyetit (Miknatis): Demir oksit “Fe3O4”
Mavi taş: Kille karışık sulu demir sülfat “Fe2(SO4)3+H2O+Kil”
Mavi vitriyol: Bakır sülfat “CuSO4”
Magnalyum: %80 Alüminyum ”Al” + %20 Magnezyum “Mg” alaşımı.
Mavi korendon: Alüminyum oksit “Al2O3”
Mangan spattır: Mangan karbonat “MnCO3”
Manganez: Mangan” Mn”
Malahit (Yeşil bakır taşı): Bakır karbonat, bakır hidroksit minerali “CuCO3;Cu(OH)2”
Merküri:+1 değerlikli civa “Hg+1”
Mekuri: +2 değerlikli civa “Hg+2”
Minyum (Sülügen): Kurşun oksit “Pb 3O4”
Mispikel: Demir arsenik sülfür “FeAsS”
Molibdat iyonu “MoO4 -2”
Morfin (Serturner):Haşhaş’tan elde edilen uyuşturucu bir alkaloiddir.
Mordan: İplik üzerine boyayı sabitleştirici tanen gibi maddeler.
Mohr tuzu: Amonyum demir sülfat “(NH4)2Fe(SO4)2”
Molibdeylanz: Molibdey sülfür “MoS2”
Monazıt: Seryum fosfat “CePO4”
Murdesenk (Litarj): Kurşun oksit “PbO”
Mercan kırmızısı (Saçı kıbrıs): Demir sülfat “FeSO4;7H2O”
Muavın (Mauvein): Yapay anilin boyası “C24H37N4Cl”
Monel metal: %30Bakır “Cu” + %70Nikel “Ni” alaşımı.
Melakonit: Bakır oksit “CuO”
Mirbane yağı: Acı badem yağının sahtesi (Nitro benzen) “C6H5-NO2”
Miknatis: Bak ‘Manyetit’
Misk: Habeşistan’da misk kedisinden veya Moğolistan’da misk keçisinden elde edilen esans
Mısır mavisi: Kalsiyum oksit, bakır oksit, silisyum dioksit “CaO;CuO;4SiO2”
Mısır nişadırı (Kalay nişadırı): Amonyum klorür “NH4Cl”
Natrolit:Sodyum oksit,alüminyum oksit, silisyum dioksit minerali“Na2O;Al2O3;3SiO2;2H2O”
Naylon:Now you lousy old nippons ‘NYLON’ (Haydı şimdi görelim pis Japon) poli kaprolak-
tam ‘İplik’
Nitro benzen: Mirbane yağı “C 6H5-NO2”
Nitrat iyonu: “NO3 -1”
Nitrit iyonu: “NO2 -1”
Nikel blendi: Nikel sülfür “NiS”
Nişadır (Salmiyak): Amonyum klorür “NH4Cl”
Naftalin (güve tozu): Naftalin “C 10H8”,(Ph2),Birbirine yapışık iki benzen halkası.
Natron (Soda, çamaşır sodası) : Hidratlı doğal sodyum karbonat “Na2CO3;10H2O”
Neft yağı: Çam terpentini (Azeriler petrole neft derler)
Nöbet şekeri: Nebat veya bitki şekeri
Ochre: Sarı kahverengi boya,.antik çağda mısırlı kadınların ruju.
Oligoklas: Sodyum alüminyum silikat, kalsiyum alüminyum silikat “NaAlSi3O8;CaAl2Si2O8”
Olivin: Magnezyum demir silikat minerali “(MgFe)2(SiO4)”
Oripigment (Sarı zırnık) : Arsenik sülfür “As2S3”
Oksijenli su: %15 Hidrojen peroksit “H2O2”
Opal: Hidratlı ve jelatinli silis “SiO2”
Ouroboros (Primateria: Tüm nesnelerin temeli):Kuyruk yiyen yılan.(antik temel madde
doğal ve tanrısal)
Orcanette: Hava cıva otunun kökleri.
Paris yeşili: Bakır arsenat “Cu2As2O5”
Pandermit: Bakır oksit, bor trioksit minerali “4CuO;5B2O3;7H2O”
Pamuk barutu: Nitro selilöz
Patlayıcı jelâtin (Dinamit): Nitro gliserin “CH2ONO2-CHONO2-CH2NO2”
Pikrik asit: Trinitro fenol (Patlayıcı madde) “HO-C6H2(NO2)3”
Pirinç (sarı, tombak, Pinçbek): %80 Bakır “Cu” + %20 çinko “Zn” alaşımı
Perotin: Nikel sülfür, demir sülfür “NiS;2FeS”
Pirit: Demir sülfür “FeS2”
Ph: Benzen, (aromatik halka) “C6H6”
Proluzıt: Siyah mangan oksit “MnO2”
Prosulfit iyonu: “S2O5 -2”
Profosfat iyonu: “P2O7 -4”
Patronitde: Vanadin sülfür “V2S5”
Ponza taşı: Sünger taşı
Portland çimentosu: %64 Kalsiyum oksit “CaO” %3Mağnezyum oksit “MgO”, %6 Alüminyum
trioksit”Al2O3”, %3 Demir trioksit”Fe2O3”, %21Silsyum dioksit“SiO2”
Potas (pota külü): Potasyum karbonat “K2CO3”
Potas kostik: Potasyum hidroksit “KOH”
Polimer: Birden fazla organik molekülün uc, uca eklemesiyle oluşan uzun zincirli moleküller.
Prisit: Kalsiyum oksit, bor oksit minerali “5CaO6;B2O7;7(1/2H2O)”
Polifalit: Potasyum sülfat, magnezyum sülfat, kalsiyum sülfat“K2SO5;MgSO4;2CaSO4;2H2O”
Poliuks: Sezyum alüminyum silikat minerali “Cs4(Al4Si9O26);H2O”
Purusya mavisi: Potasyum ferri siyanür “K4Fe(CN)6”
Prusik asit: Hidrojen siyanür “HCN”
Perse: Kırmızı cıva oksit “Hg2O”
Paslanma: Bak ‘Kalsinlenme’
Penisilin: Peynir küflerinin ürettiği antibiyotik
Protein: Poli amino asitler.
Palladyum siyahı: Hidrojen katalizörü
Pinchbeck (pinçbek): Bak ‘pirinç’
Purpur: Sümüklü böcekten elde edilen erguvani boya.
Reçine (Pilastik): Moleküllerin dallı zincirler halinde birbirine eklenmesiyle oluşan polimer.
Realgar (kırmızı zırnık): Arsenik sülfür “As4S4”
Rubia tinctorium: Kök boya bitkisi
Rubin (Safir, Ametist): Alüminyum trioksit “Al2O3”
Rodanür iyonu: Tiosiyanür “SCN -1”
Rosanilin: Kırmızı, menekşe, mavi renklerin ana boyarmaddesi “OH-C(C6H8)3(NH2)3”
Rosmarin: Biberiye bitkisi (Kuş dili)
Rezade (Reseda odorata) :Muhabbet çiçeği boyası.
Sabun: Yağ asitlerinin sodyum tuzları “3RCOONa”
Safir taşı (Gök yakut, mavi korendon): Bak ‘Rubin’
Sarı siyanür: Potasyum ferri siyanür “K4Fe(CN)6;3H2O”
Saçı kıbrıs: Bak ‘mercan kırmızısı’
Sakkaroz: Pancar şekeri
Sentetik elyaf: Moleküllerin tek boyutta birbirine eklenmesinden oluşan polimerler.
Sepicilk (Tabaklama): Derilerin kimyasal maddelerle işlenmesi.
Seynet tuzu: Sodyum potasyum tartarat “NaKC4O4H4”
Sarı kurşun toprağı: Kurşun molibdenat “PbMoO4”
Serusit: Kurşun karbonat “PbCO3”
Serpantin: Magnezyum hidroksit, silisyum oksit minerali “Mg6(OH)6(Si4O11);H2O”
Sarı: Kurşun molibdat, kurşun volframat minerali “PbMoO PbWO4”
Scheelit: Kalsiyum volframat “CaWO4”
Silikat asidi tuzları (Kum, kuars, dağ kristali): Silisyum dioksit kristalleri “m(SiO2);n(H2O)”
Silikat iyonu “SiO3 -2”
Silvanit: Gümüş altın tellür “AgAuTe4”
Simya (Bilinmez, karanlık): Antik çağda altın yapma sanatı şimdiki kimya.
Simitsonit (Kalamin): Çinko karbonat “ZnCO3”
Sirke asidi: Asetik asit “CH3-COOH”
Sinobar: Kırmızı cıva oksit “HgO”
Siyanur iyonu “CN -1”
Siyanat iyonu “CNO -1”
Sivanit: Gümüş altın tellür minerali ‘’AgAuTe4’’
Soda: Bak ‘notron’
Sönmemiş kireç: Kalsiyum oksit “CaO”
Sönmüş kireç (Kalko kostik): Kalsiyum hidroksit “Ca(OH)2”
Silvan: Potasyum klorür “KCl”
Siperyliths:Pilatin arsenik minerali “PtAs2”
Sıçan otu: Arsenik trioksit “As2O3”
Smaltit: Kobalt arsenik minerali “CoAS2”
Su “H2O”
Spodument: Lityum alüminyum silikat minerali “LiAl(SiO6)”
Simli kurşun: Gümüş içeren kurşun sülfür “Ag+PbS”
Sublime: Cıva klorür “HgCl2”
Sublinleştirme: Maddelerin ısıtılarak sıvı fazdan buhar fazını geçerek katı fazda elde edilmesi.
Su gazı: Karbon monoksit + Hidrojen “CO+H2”
Sulfonal (Uyku ilacı): Sülfon amid “Ph-SO2-NR2”
Sulfat iyonu”SO4 -2”
Sulfit iyonu “SO3 -2”
Sülügen: Bak ‘minyum’
Sülüksiyon (silisiyon,solusyon): Benzinde çözülmüş kauçuk (lastik yapıştırıcısı)
Stibnit: Bak ‘antimonit’
Stronsianit: Stransiyum karbonat “SrCO3”
Stanat iyonu “SnO3 -2”
Sert pirinç: %60.5bakır “Cu”+ %38.4çinko “Zn”+ %2kurşun “Pb” alaşımı
Sert kırmızı pirinç:%70Bakır“Cu”+%9çinko”Zn”+%7Kurşun”Zn”+%9kalay”Sn”+%5Al alaş.
Sianit: Alüminyum trioksit, silisyum dioksit minerali “Al2O3;SiO2”
Sfalerıt: Çinko sülfür “ZnS”
Siderit: Demir karbonat “FeCO3”
Sağaltı: Sağlığa kavuşma, tedavi
Şarap taşı (Tartar): Sodyum tartarat “Na2(OOC-CHOH-CHOH-COO)”
Şap: Potasyum alüminyum sülfat “2KAl(SO4)2;12H2O”
Şili Güherçilesi: Sodyum nitrat “NaNO3”
Şuvaytzer eriyiğı:Bakır amonyum “Cu(NH3)4 (H2O)2”
Şarap ruhu (spiritus): Etil alkol “C2H5OH”
Salmiyak: Bak ‘Nişadır’
Salpeter: Bak ‘Güherçile’
Talk: Bak ‘Amyant’
Tartar: Bak ‘şarap taşı’
Tesbit toz Sodyum u: tiosülfat “Na2S2O3;5H2O”
Terpentin: Bak ‘neft yağı’
Terpenler: Bitkisel esansların hidrokarbonları olup, birçok çiçek kokusu bunlardan gelir.
Tinkal (Boraks): Sodyum borat minerali “Na2B4O7;10H2O”
Tiosulfat iyono ”S2O3 -2”
Tinkal konit: Sodyum borat minerali “Na2B4O7;5H2O”
Titan dioksit “TiO2”
Titrasyon: Büretteki ayarlı çözeltinin erlendeki indikatorlü cözeltiye renk değişinceye kadar
damlatılması. Hacimsel (volümetrik) notralizasyon.
Torit: Toryum dioksit “ThO2”
Toluen “C6H5-CH3”
Tiner: Trikıloretilen “CCl2=CHCl2”
Tyrian purpuru: Doğu ak deniz kıyılarında bulunan “Murex bradaris” denilen deniz salyango-
zundan elde edilen etkin maddesi 6-6’-dibrom indigo olan boyarmadde.
Trumbol mavisi: Potasyum ferri siyanür “K4Fe(CN)6”
Trasmutasyon: Antik çağda adı metallerden altın yapmak için simya uğraşısı. Radyo aktif made
lerin parçalanması ile yeni maddelerin meydana gelmesi.
Trona (Doğal soda):Sodyum karbonat, sodyum bikarbonat”Na2CO3;NaHCO3;2H2O”
Tribikos:Mısırlı kimyacı Maria’nın geliştirdiği üç ayrı maddeyi toplayan bakır damıtma cıhazı.
Trinitro fenol: Pikrik asit (patlayıcı madde) “HO-C6H2(NO2)3”
TNT: Trinıtro toluen (patlayıcı madde) ”CH3-C6H2-(NO2)3”
Tunksten: Wolfram “W”
Tutya: Çinko “Zn”
Türkuaz (Türk mavisi): Yeşile çalan açık mavi renk, lacivert taşı, ultramarın, lapis lazuli.
Tuz ruhu: Hidroklorik asit “HCl”
Tunç: Bakır “Cu” + Çinko “Zn” + Kalay “Sn” alaşımı
Tanin: Galus asidinin glikosidi(asidik mordan boyarmaddesi)
Tuz asidi: Bak ‘nişadır’
Tentürdiot: %71 Etılalkol “C2H5OH” + %3 potasyum iyodür “KI”
Ulmanit: Nikel antimon sülfür “NiSbS”
Uleksit: Sodyuum peroksit, kalsiyum pentaoksit, bor trioksit ”Na2O2;CaO5;B2O3;16H2O”
Ultramarin: Bak ‘Lapıs lazuli’
Üstübeç (Kurşun beyazı): Kurşun karbonat, kurşun hidroksit “2PbCO3;Pb(OH)2”
Üre: Karbonik asitin diamidi “NH2-CO-NH2”
Uran pechlende: Uranyum oksit minerali “U3O6(UO2;2UO3)”
Vanilin:Vanilya aroması bileşiğidir.”OCH3-OH(C6H3)-CH=O”
Veronal: Uyku ilacı
Vermilion: Cıva sülfür “HgS”
Vivianit: Demir fosfat “Fe3(PO4)2;8H2O”
Vitriyol (Zaç): Kristal demir sülfat “FeSO4”
Witerit: Baryum karbonat “BaCO3”
Volumetrık:Hacimsel (Çözeltilerin ayarlı çözeltilerle indikatör altında hacimsel titrasyonu.)
Wolframit: Demir mangan wolframat “(Mn;Fe)WO4”
Wovellit: Alüminyum fosfat, alüminyum hidroksit minerali “4AlPO4;2Al(OH)3,9H2O”
Vanadinit: Klor içeren kurşun vanadat minerali “Cl+Pb(VO3)2”
Vanadat iyonu “VO3 -1”
Wolframat iyonu “WO4 -2”
Willemite: Çinko oksit, silisyum dioksit minerali “ZnO;SiO2”
Verdigris: Bak ‘Bakır Çalığı’
Vulkanizasyon: Lastiğin kükürtle sertleştirilmesi.
Yakut (Kırmızı korendon): Alüminyum trioksit “Al2O3”
Yılan otu menekşesi: Metil viyole (anti bakteriyel, pansuman malzemesi)
Zencefre (Zencefil): Cıva sülfür “ZnS”
Zinober (Yeşil zencefre): Cıva sülfür “HgS”
Zaç yağı (Vitriyol): Sülfirik asit “H2SO4”
Zınpara taşı (Demir oksitli korendon):Demir oksit, alüminyum oksit “FeO+Al2O3”
Zinkit: Cıva sülfür “HgS”
Zirkonyum dioksit minerali “ZrO2”
Zirkonyum silikat minerali “ZrSiO2”
Zümrüt (yeşil korendon): Alüminyum trioksit “Al2O3”
Yaldiz: Altın klorür “AuCl”
Zincite: Çinko oksit “Zno”
Zamk: Ağaç reçinelerinden elde edilen yapıştırıcı
Yer sakızı: Neft, asfalt.
Yeşil vitriyol: Demir sülfat “FeSO4”


Faydalanılan kaynaklar:
Perry and Chilton ‘’Chemical Engineer’s Handbook 5th edition’’
Groggins ‘’Unit proceses in Organik Synthesis 5th edition’’
Kurt Gieck “Engineering formulas 1967 “
George T. Austin “Shreve’s Chemical Process Industries 1984”
Zeki Tez “Kimya tarihi 1986”
Prof. Dr. Ali Rıza Berkem “Kimya tarihine toplu bir bakış 1996”
Prof. Dr. Ali Rıza Berkem “Lavoisier’e kadar kimya tarihine bir bakış 1983”
Prof. Dr. Fikret Baykut “Anorganik kimya praktikumu 1974”
Prof. Dr. Fikret Baykut , Dr. Ayşe tarlan “Kimya hesap cetvelleri 1974 ”
Doç. Dr. Enis Oskay “Organik kimya 1975 ”
Prof. Nüzhet Serdaroğlu “Organik kimya esasları 1958”
Muvaffak Seyhan “Organik boyarmaddeler 1946”

Hzırlayan: Nurdem yıldız
Emekli Kimya Müh.
1983-1 Aralık 2007